- Թումանյանի թիֆլիսյան տան պատին դեղերի փոքրիկ պահարան կար: Գրողի մահից հետո, սակայն, դեղատուփում դեղեր չէին պահվում: Դրանում մինչեւ անցյալ դարի 40-ականները պահվում էր բանաստեղծի սիրտը: Թումանյանը մահացավ Մոսկվայում՝ հիվանդանոցում: Նրա հետ էին 10 երեխաներից երեքը: Թումանյանի մահից հետո նրա որդին դիահերձարանից վերցնում է հոր սիրտը: Արեգը եղբորը նամակ է գրում. «Ես չուզեցի՝ հայրիկի բարի սիրտը թափեն: Թաքուն վերցրեցի»: Թիֆլիսում գրողին հուղարկավորում են, իսկ սիրտը՝ ավելի քան 20 տարի պահում տանը:
Այն սենյակում, որտեղ դեղատուփն էր, Թումանյանի մահից հետո մի գիշեր է անցկացնում գրող Ավետիք Իսահակյանը: Թումանյանն ու Իսահակյանն այդ տանը չէին հանդիպել: Թիֆլիս այցելած Իսահակյանը գալիս է Թումանյանի ընտանիքին հյուր, զրույցի են բռնվում, եւ ուշ ժամի պատճառով նա որոշում է մնալ: Պառկում է թախտին ու ամբողջ գիշեր չի կարողանում քնել: Առավոտյան վեր է կենում հոգնած, Թումանյանի տղան ներս է մտնում եւ ասում, որ դեղատուփում Թումանյանի սիրտն է պահվում: Իսահակյանը հասկանում է անքնության պատճառը. «Ամբողջ գիշեր Օհաննեսի սրտի հետ էի, դրա համար էլ չքնեցի»: Շատ հուզված դուրս է գալիս սենյակից եւ խորհուրդ է տալիս տանը չպահել սիրտը:
Թումանյանի սիրտը հասնում է Երեւանի Բժշկական ինստիտուտ, ուր բանաստեղծի կինը համաձայնում է ուղարկել՝ հիշելով Իսահակյանի խորհուրդը: Բանաստեղծի սիրտը հուղարկավորվում է 1994 թվականին՝ Դսեղի հայրական տան բակում:
Հովհաննես Թումանյանը ծնվել է 1896 թվ Դսեղ գյուղում՝ Տեր-Թադևոս քահանայի ընտանիքում։ Մինչ օրս պահպանվել է նախնիների տունը, որտեղ ավելի քան երեք հարյուր ցուցանմուշներ այցելուներին պատմում են գրողի կյանքի և ստեղծագործության մասին:
Կա նաև Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ (XII-XIII դդ.) եկեղեցին, որտեղ ծառայել է ապագա գրողի հայրը։ Հովհաննես Թումանյանը նախնական կրթությունն ստացել է տնից վաթսուն կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Ջալալողլի դպրոցում, ապա ուսումը շարունակել Թիֆլիսի հայտնի Ներսիսյան դպրոցում։ Ընտանիքը լավ չէր ապրում, ուստի 1887 թվականին երիտասարդը ստիպված եղավ թողնել ուսումը։ Նա ամուսնացավ Օլգա Մաճկալնայի հետ։ Երջանիկ ամուսնության մեջ ծնվել է տասը երեխա՝ չորս որդի և վեց դուստր։
Այն ստացավ «Վերնատուն» անվանումը և վերածվեց Թումանյանի գրական ակումբի՝ մտավոր վերնախավի հավաքման վայրի։
«Վերնատուն» դպրոցից դուրս են եկել շատ անվանի գրողներ՝ Լեո, Մուրացան, Շիրվանզադե։
1916 թվականի հունվարին Թիֆլիսի գրական կյանքում տեղի ունեցավ մեծ իրադարձություն՝ Վալերի Բրյուսովը Մոսկվայից ժամանեց հայ պոեզիայի և գրականության մասին դասախոսություններով։
Թումանյանի ընկերն է դարձել նաև ռուս մեկ այլ բանաստեղծ Կոնստանտին Բալմոնտը։
Թումանյանը բանաստեղծ և պատմող էր։